Að “hugsa út fyrir kassann” er oft álitið eins konar aðalsmerki í alls konar vinnu. “Kassinn” er þá yfirleitt hið fyrirfram gefna sett af reglum eða viðmiðum í viðkomandi bransa, nú eða í lífinu almennt. Oft felst í því lítið annað en að fá hugmynd sem engum öðrum hefur dottið í hug áður, eða nálgast viðfangsefni með opnum huga og framkvæma eitthvað sem aðrir hafa bara hugsað um.

Þetta getur allt verið gott og blessað. Hins vegar felst í framsetningunni á hugtakinu að við séum almennt föst í alls konar römmum sem eru lítið umbreytanlegir, maður er annað hvort ósköp normal innan í kassanum eða svolítið meira hipp og kúl fyrir utan hann (16 ára dóttir mín segir mér reyndar ítrekað að það sé ekki lengur hipp og kúl að segja hipp og kúl, og dæsir, en látum það standa).

Þessi tvíhyggja er hins vegar, eins og flest tvíhyggja, ósköp takmarkandi og alls ekki “út fyrir kassann” heldur bara frekar rækilega inni í honum. Og það vekur spurninguna hvort að þriðji kosturinn leynist þarna einhvers staðar inn á milli?

Fyrir nokkrum árum fór ég í nokkurra daga ferð til Óðinsvéa á Fjóni með þáverandi samkennurum mínum í Seljaskóla. Við heimsóttum nokkra mjög ólíka skóla, fengum innsýn í danskt menntakerfi og tókum með okkur þá reynslu heim.

Einn af þessum skólum og andinn sem þar ríkti hefur fylgt mér alla tíð síðan.

Ole og Humlehave

Í Óðinsvéum er hverfi sem þykir eitt flóknasta innflytjendahverfi Danmerkur, Vollsmose. Það hefur komist reglulega í fréttir á undanförnum 20 árum fyrir alls konar vandamál. Í grunninn var það byggt sem ódýrt hverfi og þar var mikið af félagslegum íbúðum. Eftir því sem árin liðu safnaðist þangað fólk með lítil efni af ýmsum ástæðum, innflytjendur þeirra á meðal eins og gerist og gengur. Þegar við heimsóttum barnaskólann í hverfinu, Humlehaveskolen, árið 2003 var hverfið þegar orðið þekkt í Danmörku sem “vandamálahverfi” og skólastjórinn orðinn landsþekktur sem jákvæður talsmaður bæði hverfisins og íbúanna þar.

Í þessari heimsókn mættum við um það bil 10 íslenskir kennarar, ferskir úr síðustu heimsókn í “ósköp venjulegan” danskan skóla þar sem nemendasamsetningin var frekar svipuð og í skólum hér á landi og allir réttu kurteislega upp fingurinn ef þeir vildu tala.

Okkur var vísað inn í rúmgóða skólastjóraskrifstofuna þar sem við settumst við fundaborð og biðum komu Ole skólastjóra. Og litum í kring um okkur.

Þessi skólastjóraskrifstofa var hins vegar ekkert venjuleg. Upp um alla veggi héngu fótboltabolir, fótboltafánar og liðstreflar frá ýmsum þjóðum, bæði mörgum frægustu liðum heims og landsliðum sem og minna þekktum.

Við störðum í forundran. Skrifstofan var þakin í þessu dóti. Svo birtist Ole skólastjóri með sterkt kaffi og byrjaði á að afsaka seinkomuna, það hefði nefnilega verið danskur landsleikur í gær.

Ókei, maðurinn var greinilega fótboltaáhugamaður. Hann byrjaði hins vegar á að segja frá skólanum sem hafði tæplega 400 nemendur af um 15 þjóðernum. Nemendasamsetningin var nánast öfug við aðra skóla í borginni, um það bil 90% nemenda koma frá öðrum löndum eða öðrum menningarbakgrunni en þessum hefðbundna danska. Við fylgdumst með kennslu seinna um daginn og þarna réttu nemendur ekki upp fingur í kurteisi heldur var allt svona meira í líkingu við agastigið sem við þekktum úr íslenska skólakerfinu – svona mátulega stíft skulum við segja.

Skólastjórinn sagði viðfangsefnin líka vera nokkuð af öðru tagi, það væri t.d. stundum töluverð vinna að halda nemendum í skólanum þar sem að á mörgum heimilum væri t.d gert ráð fyrir því að þau væru heima að hjálpa til með yngri systkini ef á þyrfti að halda og fleira slíkt. Einnig kæmi það upp að ólíkir menningarheimar tækjust á innan skólans á ýmsan máta alveg eins og utan hans.

Svo leit hann upp á allt fótboltadótið og útskýrði tvennt sem hann gerði til að efla skólaandann og styrkja nemendur. Hann sagði að þegar nýr nemandi kæmi í skólann þá þyrfti jú að útskýra reglurnar, að það þyrfti að mæta í skólann á hverjum degi, að þetta mætti en ekki hitt og svo framvegis. Og nemendur kæmu frá gjörólíkum menningarheimum þar sem að skólar og skólareglur, menning og samskipti milli fólks væru alls konar ólík.

Yfirleitt yrði nýjum nemendum við eins og okkur gestunum, starsýnt á fótboltagræjurnar á veggjunum. Og fótbolti er jú eins alls staðar í heiminum. Sama hvort þú kemur frá Danmörku, Íslandi, Pakistan, Sómalíu eða Kína þá eru þar tvö mörk, einn bolti, ellefu leikmenn í liði, einn sem má taka með höndum og einn dómari.  Sömu reglur gilda fyrir alla. Og allir skilja það og virða.

Líkingin var fullkomin. Og Ole bætti um betur. Í Humlehave var ekki refsing að vera sendur til skólastjórans, það var sóst eftir því. Nemendur báðu jafnvel um það og fengu. Fengu kannski gosflösku og spjall um fótbolta eða hvað sem þörf þótti á. Margir þeirra voru heimagangar á heimili skólastjórans sem hafði dyrnar þar opnar líka fyrir þá sem vildu.

Ramminn getur verið bæði vandamál og lausn

Ég fór út úr Humlehaveskolen sannfærður um að þar hefði mér liðið vel að vinna. Ég er enn sannfærður um það. Og ég hef tekið þessar sáraeinföldu en áhrifaríku hugmyndir skólastjórans timbraða með mér í ansi margt sem ég hef gert síðan.

Það sem hann hafði nefnilega fundið var ekki hvernig hann gæti hugsað út fyrir kassann, heldur hafði hann endurskilgreint kassann upp á nýtt, búið til nýjan kassa, nýjan ramma sem hentaði þeim áskorunum sem hann stóð frammi fyrir dag hvern.

Og það er mikilvægur lærdómur. Rammarnir eru ekki algildir, þeir eru ekki til staðar af því bara og þeir eru ekki óumbreytanlegir. Ramminn er það sem við viljum að hann sé. Kassinn er blekking því við höfum búið hann til sjálf.

Og um leið og við rífum kassann í sundur og röðum honum öðruvísi saman þá eigum við alla möguleika á að púsla honum utan um vandamálið eða láta hann rúma lausnina sem vantar. Lausnin sjálf getur nefnilega sem best legið í því skilgreina sjálfan rammann upp á nýtt.

Skoðanakannanirnar um Framsóknarflokkinn og viðhorf til formanns og varaformanns flokksins sem komu út í dag eru áhugaverðar fyrir nokkurra hluta sakir.

Í fyrsta lagi eru þær sammála um eitt: Að Sigmundur Davíð hafi stuðning meirihluta kjósenda Framsóknarflokksins. Það er ánægjulegt að sjá í ljósi þeirra breiðu spjóta sem hefur verið beint að honum að undanförnu.

Í annan stað kemur svolítið á óvart að svona löngu undirbúinni stuðningsmannakönnun skuli vera plantað á forsíðu Fréttablaðsins á þessum tíma á svo augljósan hátt.

Í þriðja lagi er hins vegar ekkert sérstakt undrunarefni að kjósendur annarra flokka vilji sjá annan formann í Framsóknarflokknum en Sigmund Davíð. Hann er ekki beinlínis óumdeildur náungi. Fólk sem fer sínar eigin leiðir og nær árangri með þeim eignast ekki bara vini og viðhlægjendur.

Svo er almennt áhugaverð spurning hvað mikið má lesa úr þeim þætti svona kannana sem spyrja fólk almennt af handahófi um forystufólk einstakra stjórnmálaflokka.

Lítum til dæmis á könnunina sem var birt í apríl fyrir formannskjörið hjá Samfylkingunni. Það var sams konar könnun, handahófsúrtak hjá Gallup, allir flokkar og skoðanir undir.

Oddný Harðardóttir hlaut þar afgerandi stuðning – könnunin sagði skýrt að „flestir landsmenn teldu Oddnýju best til þess fallna að leiða Samfylkinguna“.

Öllum er hins vegar ljóst að Samfylkingin hefur ekki sópað að sér fylgi flestra landsmanna í kjölfar þess að Oddný var kjörin formaður flokksins. Þvert á móti hefur fylgi flokksins nánast ekki hreyfst, það stendur í sömu 8 prósentunum og í apríl.

Á laugardaginn birtist enn ein yfirlýsingin frá Reykjavík Media, Kastljósi og fleirum þar sem undirritaðir stilla sjálfum sér upp með geislabaug og vængi og öðrum sem lygurum.

Það minnti mig á það þegar svipuð yfirlýsing birtist frá sömu aðilum í vor þar sem farið var rangt með samtal sem ég átti við Nils Hanson ritstjóra hjá sænska ríkissjónvarpinu þann 11. mars síðastliðinn. Þar er reyndar farið rangt með fleira en byrjum á þessu. Í kjölfarið birti Ríkisútvarpið tvær fréttir með viðtölum við Hanson þar sem hann krítaði áfram liðugt um þetta samtal. Ég hef ekki kosið að tjá mig mikið um það eða annað varðandi þetta opinberlega en held að þegar öllu er á botninn hvolft sé rétt að fara aðeins yfir nokkra hluti varðandi samskipti mín við þetta fjölmiðlafólk.

Í byrjun mars fékk ég símtöl og tölvupósta frá Jóhannesi Kristjánssyni þar sem óskað var eftir viðtali við forsætisráðherra fyrir sænska ríkissjónvarpið. Jóhannes kynnti sig sem milligönguaðila og það staðfestu Svíarnir.  Það var lygi.

Read More

Í gær sakaði Birgitta Jónsdóttir kapteinn Pírata forsætisráðherra um að fara með þvætting þegar hann benti á að tillögur Pírata um lögbundna grunnframfærslu myndu kosta um 100 milljarða á mánuði, 1200 milljarða á ári – sem er t.d. meira en tvöfaldar tekjur ríkisins árið 2013.

Birgitta afneitaði málinu þrívegis í ræðustóli Alþingis, vildi í fyrsta lagi ekki kannast við að slík borgaralaun væru stefna Pírata því aðeins ætti að kanna málið, í annan stað virtist hún vilja drepa málinu á dreif með því að ítreka að það væri bara lagt fram af varaþingmanni flokksins og í þriðja lagi þvertók hún fyrir að Píratar vildu að upphæð grunnframfærslu á Íslandi væri 300 þúsund krónur á mann á mánuði.

Fjölmiðlar brugðust að sjálfsögðu hressilega við og slógu hver á fætur öðrum upp fyrirsögnum um að Birgittu þætti skelfing að hlusta á þvætting forsætisráðherra. Hvergi virtist gerð tilraun til þess að fjalla gagnrýnið um málefnið sem var til umræðu eða greina rök þeirra sem það ræddu. Það skal því gert hér.

Read More